4 yaş aralığında denge ve koordinasyon becerileri gün geçtikçe olgunlaşan çocuklar aynı zamanda akranları ile oyun kurmak ve sürdürmekten keyif alırlar.
Gelişimsel Seyir
Çocukların yaşayacakları gelişim özellikleri ve değişimler, kişisel farklılıklar gösterse de genel olarak öngörebileceğimiz bir seyir izler. Yetişkinler olarak bu değişimleri bilmek ve farkında olmak, hem kaygılarımızı gidermek hem de onlara destek olmak için önemlidir.
Bilişsel Gelişim
Biliş, ileri zihinsel süreçleri içerir. Zihinsel süreçler dikkat, algı, bellek, dil gelişimi, okuma ve yazma, problem çözme, anımsama, düşünme, akıl, yaratıcılık vb. özellikleri içermektedir. Bilişsel gelişim, doğumdan başlayarak çevre ile etkileşim ve çevrenin anlaşılmasını sağlayan bilginin edinilmesi, kullanılması, saklanması, yorumlanarak yeniden düzenlenmesi ve değerlendirilmesindeki zihinsel süreçleri içine alan gelişim alanıdır. Bilişsel gelişimin desteklenmesinde yetişkinlerin rolü çok önemlidir. Anne babaların zengin uyarıcı çevre sunmaları (Doğa gezileri, kültürel geziler ve oyunlar…) çocukların gelişimlerini desteklemektedir.
3-4 yaş aralığında sizi neler bekliyor?
Nesneler arasında ilişki kurar.
Nesnelerin özelliklerinden bahseder.
Eşleştirme ve gruplama yapar.
10’a kadar ritmik sayar.
6 parçalı yapboz yapar.
Daire ve kareyi çizer.
En az 3 rengi isimlendirir.
En az 3 geometrik şekli bilir.
Fiziksel Gelişim (Psikomotor)
'Motor’ kelimesi anlam olarak, hareketi ifade eder. Anne karnında iken her birey fiziksel olarak gelişmeye başlar. Dünyaya geldiğinde de bu gelişim hızlanarak devam eder. Önceleri refleks olan hareketlerin bazıları, refleks olarak ömür boyu devam ederken, bazıları da zamanla organların bilinçli olarak kullanılması ile motor becerilere dönüşür. Nefes alıp vermek ya da göz kırpmak, ömür boyu bireyin istemi dışında da olsa devam eden refleksif hareketlerdir. Oysa tek ayak üzerinde sekmek ya da kağıt kesmek, organların kullanımının bilinçli olması ile yapılan eylemlerdir ve psikomotor gelişim içinde değerlendirilir. Psikomotor gelişim, yaşam boyu devam eden motor becerilerde ortaya çıkan davranışların kontrol altına alınması sürecidir. Söz konusu olan davranışlar; duyu organları, zihin ve kasların birlikte çalışması ile ortaya çıkar.
Aşağıda belirtilen davranışların, bir yıl içerisinde sırası ile gerçekleşmesi beklenmektedir.
Makas kullanır.
8 küpten kule yapar.
Zıplar.
Atlar.
Kısa süreli koşar.
Atılan topu tutar.
Duran topa ayakla vurur.
Tek ayak üstünde 5 sn. durur.
Gösterildiğinde, öne doğru takla atar.
Sosyal-Duygusal Gelişim
Sosyal-duygusal gelişim, çocuğun duygularının farkında olması, kendini tanıması, yeterliliklerini ve sınırlarını bilmesi, hangi durumda nasıl davranacağını bilerek duygu kontrolünün olması, böylelikle iç dünyasında yaşadıkları ile çevrenin beklentileri arasında denge kurabilmesi, yaşadığı topluma uyum sağlaması olarak ifade edilir. Çocuk, duygusal gelişim sürecinde olumlu ve olumsuz duyguları doğal bir şekilde yaşar. Olumlu duygulara uygun tepkiler vermek önemliyken, çocuğun olumsuz duygular yaşama sıklığı ve yoğunluğu da oldukça önemlidir. Sosyal-duygusal gelişimin niteliği anne-baba ve çocuk etkileşimi ile yakından ilişkilidir.
Aşağıda belirtilen davranışların, bir yıl içerisinde sırası ile gerçekleşmesi beklenmektedir.
Zeka ve kişilik gelişimi hızla ilerlemektedir.
Öğrenmeye heveslidir.
Vicdan gelişmeye başlar.
Cinsiyet rollerini gözlemlemeye ve oyunlarında kullanmaya başlar.
Benmerkezcidir.
Karşısındakinin duygu, düşüncesini ve gereksinimlerini fark edemez.
Akran ile oynar ama paylaşamayabilir.
Bedeni ile ilgilidir, anne-babasına bedeni ile ilgili sorular sorar.
Dil (Konuşma) Gelişimi
Dil gelişimi seslerin, kelimelerin, sayıların, sembollerin kazanılması, saklanması ve dilin kurallarına uygun olarak kullanılmasını içeren bir süreçtir. Dil gelişimi, doğumdan itibaren başlar ve yaşam boyu devam eder. Dil ve öğrenme arasında önemli bir ilişki vardır. Çocuğun dil gelişiminde iletişim kurma, diğerlerinin dikkatini çekme, isteklerini duygu ve düşüncelerini iletme ihtiyacı vardır.
Aşağıda belirtilen davranışların, bir yıl içerisinde sırası ile gerçekleşmesi beklenmektedir.
Adını yaşını cinsiyetini bilir.
Açlık, tokluk, üşümek gibi kelimelerin anlamlarını bilir.
Nesnelerin kullanım alanlarını söyler.
Çoğul ekler kullanır.
Soru cümleleri kurar.
Bazı basit sözcükleri tanımlar.
Tekerlemeleri, fıkraları, hikâyeleri sever.
Öğrenme Yaklaşımları
Aşağıda bireylerin yatkınlıklarının olduğu zeka türleri ve içeriklerine yer verilmiştir.
Araştırmalar her bir çocuğun kendine özel bir öğrenme yöntemi ve kapasitesi olduğunu göstermektedir.
Siz de çocuğunuzun aşağıdaki zeka türlerinden hangisine yatkın olduğunu keşfetmeye çalışabilirsiniz.
Yaş aldıkça, sizin de desteğiniz ile çocuklar yeni bilgileri hız ve kolaylıkla edinebilmektedir, ancak asıl önemli olan çocuklara öğrenme hevesi ve merakı aşılamak değil mi? Peki bunu sağlamak erken yaşlarda mümkün mü?
Anne baba olarak neler yapabilirsiniz bir bakalım.
Sizin sunduklarınız arasından tercih hakkı tanıyın.
Başarılarını değil, çabasını takdir edin.
Sorduğu sorulara bıkmadan, usanmadan, "Daha küçüksün." demeden yanıt verin.
Kitap okumayı önce siz sevin, ancak böylelikle yeni bilgiler edinme merakı olan bireyler yetiştirebilirsiniz.
Akranları ile kıyaslamayın.
Düşmesine, pislenmesine ve oyuncaklarını söküp, yeniden birleştirmeye çalışmasına izin verin.
Doğada zaman geçirmesini sağlayın.
Başlanılan işin bitirilmesi ile ilgili kararlı olun.
Ceza ve ödülden kaçının.
İyi ve kötü davranışları ile ilgili, her iki tarafta soğukkanlı olduğu bir zamanda durum ile ilgili sohbet edin.
Koşulsuz sevin ve sizin istediklerinizi yapması için zorlamayın.
Kendi istediklerinin arkasından gitmesi için yüreklendirin.
Eğitime yeni bir yaklaşım getiren 'Çoklu Zekâ Kuramı' Harward Üniversitesi öğretim üyelerinden Howard Gardner tarafından geliştirilmiştir. Çoklu zeka kuramında, bireydeki tek zeka, “IQ” durumuna karşılık birçok zeka alanları ve yetiler bileşiminin var olduğunu, bunlarında geleneksel kalıplaşmış sınavlar ile ölçülemeyeceğini bireylerin sadece yetenekli oldukları bir alanda uzmanlaşmaları yerine, sahip oldukları çoklu zekâ (Dilsel, mantıksal, uzamsal, müzikal, bedensel, sosyal, öze dönük, doğa ve moral zekâ...) alanlarında bireylerin uygun ve kapsamlı eğitimlerle geliştirilmelerini, teşvik edilmelerini sağlaması gerektiği savunulmaktadır.
Çoklu Zeka Alanları
Matematiksel-mantıksal kapasite: Sayıları etkili bir şekilde kullanabilme, neden-sonuç ilişkisinden varsayımlar oluşturma, sorgulama ve soyut işlemler yapabilme yeteneğidir.
Görsel-mekansal kapasite: Görsel araştırma, fark etme, zihinsel benzeştirme, uzamsal akıl yürütme, hayalleri gerçekleştirme, içsel ve dışsal benzetmeleri birleştirme yetenekleridir.
Müziksel-ritmik (İşitsel) kapasite: Müzik formlarını algılama, ayırt etme ve müzikle ifade etme yetenekleridir.
Bedensel-kinestetik kapasite: Bireyin düşünce ve duygularını anlatmak için vücudunu kullanması, ellerini kullanarak yeni şeyler üretmesi yeteneğidir. Bir problemi çözmek, bir model inşa etmek veya bir ürün meydana getirmek için vücudunun belli organlarını kullanabilme yeteneğidir.
Sosyal kapasite: Çevresindeki insanların duygularını, isteklerini ve ihtiyaçlarını anlama, ayırt etme, onlarla etkili iletişim kurabilme yeteneğidir.
Kişisel (İçsel) kapasite: Kendini tanıma ve kendisi hakkında sahip olduğu bu bilgi ve anlayış ile uyumlu davranışlar sergileme yeteneğidir.
Doğaya ilişkin kapasite: Yaşayan canlıları tanıma, onları belli karakteristik özelliklerine bağlı olarak sınıflandırma ve diğerlerinden ayırt etme yeteneğidir.
Sözel-dilsel zeka: Bireyin dile ait kavramları sözlü ya da yazılı olarak etkili bir biçimde kullanabilme yeteneğidir.
Oyun
Oyun sayesinde çocuklar doğal yolla, kendiliğinden, eğlenerek yeni bilgiler öğrenirler.
3-4 yaş aralığında denge ve koordinasyon becerileri gün geçtikçe olgunlaşan çocuklar aynı zamanda akranları ile oyun kurmak ve sürdürmekten keyif alırlar. Oyunlar genellikle, yakın çevrelerinde gözlemledikleri yetişkinlerin taklidi yönündedir. Bu yaş çocuğu artık tam bir oyun çocuğudur.
Zeka Alanlarını Geliştirmeye Yönelik Oyun ve Oyuncak Önerileri
Beraber alışverişe gitmek ve ona listeyi taşıma, raflardan söylediklerinizi bulma gibi sorumluluklar vermek.
Evde beraber mutfak etkinlikleri gerçekleştirmek (Kek, pasta, pizza yapımı gibi.
Doğadan gerçek materyaller toplama ve onları inceleme çalışmaları yapmak.
10 parçalı yap bozlar ile oynamak.
3 tekerlekli bisiklete binmek.
Sek sek oynamak.
Önemli Hatırlatma: Bu içerik ilgili uzman danışman tarafından izleyicilerimizi bilgilendirme amaçlı hazırlanmıştır. Kendinizin veya çocuğunuzun sağlığı ile ilgili her konuda, bir tıp doktoruna veya çocuk eğitimi ve psikolojisi alanında çalışan uzmanlara danışmanızı tavsiye ederiz.
